چه قوانینی برای تنبیه و آزار جسمی کودکان وضع شده است با والدینی که فرزندشان را به شیوه های مختلف تنبیه می کنند چگونه برخورد می شود همانطور که میدانید خشونت علیه اطفال نقض حقوق بشر محسوب می شود و کودک آزاری نیز برخورد قانونی مربوط به خود را شامل می شود.

کودکان آینده‌سازان جامعه هستند و تعلیم و تربیت صحیح آنها موجب صحت و سلامت اجتماع است؛ لذا به هر ترتیبی که شخصیت آنها ساخته شود، جامعه انسانی نیز همان شخصیت را خواهد داشت.

، به همین دلیل توجه به نیازها و حمایت از این قشر در مرکز توجه بسیاری از جوامع پیشرفته قرار دارد و نگرانی از آزار کودکان باعث تدوین و اجرای قوانین حمایتی در این زمینه شده است، زیرا آنچه امروزه نگرانی فعالان حقوق کودک یا کسانی که در این زمینه احساس مسئولیت می‌کنند را برانگیخته، آزار و شکنجه کودکان است. به‌طورکلی اگر نگاهی گذرا به جامعه داشته باشیم به وضوح شاهد آزار کودکان به‌ویژه از سوی والدین با توجیه تنبیه برای تربیت هستیم.

اشکال گوناگون تنبیه بدنی کودکان به‌عنوان پدیده‌ای تاریخی از دیرباز در تمامی جوامع و فرهنگ‌های مختلف وجود داشته و تا امروز هم ادامه یافته است. البته واکنش‌ها به تنبیه کودکان متفاوت است و برخی از منابع روایی و قانونی با تفکیک میان تنبیه بدنی کودکان موضعی را اتخاذ می‌کنند که در آن برخی از اقسام تنبیه بدنی کودکان تجویز شده و برخی تلاش کرده‌اند تا ممنوعیت تنبیه کودکان را به‌عنوان پدیده ضدحقوق بشری زیر سوال ببرند وآن را به طورکلی یا جزیی انکار کنند.

این درحالی است که در نظام بین‌المللی حقوق بشر مدت‌هاست که تنبیه بدنی کودکان تحت عناوینی نظیر نقض حقوق کودک، خشونت علیه کودکان و نقض حقوق بشر منع و محکوم می‌شود.

همچنین در قانون اساسی بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته به حقوق کودکان توجه لازم مبذول شده است. ده‌ها نهاد و سازمان منطقه‌ای و بین‌المللی به نام کودکان و حمایت از آنها تأسیس شده اما این درحالی است که اگر قانون اساسی کشورمان را ورق بزنیم، مشاهده می‌کنیم که از اصول ١٧٧گانه آن حتی یک اصل به کودکان اختصاص نیافته است. شاید بتوان این را نشانه عدم توجه قانونگذاران به کودکان و تربیت آنها دانست.

قانون اساسی ما مدعی است که به مشکلات و مسائل عدیده پرداخته است اما حقیقت امر بدین‌گونه نیست، چون در این مورد با تفویض اختیارات به قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی کودکان را بیشتر تحت سلطه والدین قرار داده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که نظام قانونی و حقوقی ما باید در این مورد اصلاح شود. درحال حاضر افزون بر ضعف قوانین در زمینه مبارزه با پدیده کودک‌آزاری، نظام اجرایی کشور نیز توانایی اجرای موثر قوانین را ندارد و ت

مجازات والدین در قانون
«کودک‌آزاری جرم است و نیاز به شاکی خصوصی ندارد و افراد مکلفند به محض مشاهده گزارش دهند، اما به نتیجه نرسیدن و طولانی بودن روند رسیدگی به این پرونده‌ها و نبود حمایت از شخص گزارش‌دهنده، باعث شده است که مردم حتی پزشکان خود را درگیر این موضوع نکنند.

یکی از بزرگترین معضلات عدم آگاهی مردم نسبت به قوانین موجود است، همچنین فقدان قانونی که پزشک را ملزم کند موارد کودک‌آزاری را به مراجع ذیصلاح گزارش دهد. کمبود چنین قوانینی باعث شده است بسیاری از پزشکان تنها به مداوای کودکان بپردازند و از دخالت در این زمینه بپرهیزند. این موضوع نشان‌دهنده خلأ قانونی است که در این راستا نیازمند تدوین قانونی هستیم که پزشک نیز با احراز اطمینان علاوه بر درمان مصدوم، فرد خاطی را نیز برای برخورد به مرجع قانونی معرفی کند، اما این رفتار مسئولانه هنوز قانونی نیست.»

دکتر علی کاظمی، قاضی دادگستری و استاد دانشگاه در پاسخ به سوال «شهروند» که آیا تنبیه کودک توسط والدین مجازات دارد یا خیر؟ می‌گوید: در قانون مجازات اسلامی ١٣٧٠ موارد تأدیب شرعی از مواردی بود که به‌عنوان مجازات تلقی نمی‌شد، به همین جهت مسئولیت کیفری هم برایش در نظر گرفته نشده بود و خارج از محدوده مسئولیت کیفری محسوب می‌شد. ولی در قانون مجازات اسلامی جدید این موضوع حذف شده و بنیان تأدیب شرعی در قانون جدید وجود ندارد ولی به موجب قانون جدید در حمایت از کودکان و نوجوانان در ‌سال ١٣٨١ در ماده ۵ تنبیه توسط والدین کودک‌آزاری محسوب نمی‌شود ولی تنبیهی که موجب آسیب دیدن روحی، روانی و جسمی کودکان شود از لحاظ مسئولیت کیفری باید بررسی شود، همچنین بد نیست بدانیم ٨۵‌درصد از کودک‌آزاری‌ها به وسیله پدر و مادر صورت می‌پذیرد که اگر موجب آسیب روحی و روانی کودکان شود، ممنوع است.

ترخیص پیش از موعد با تهدید پزشک معالج
«تنبیه ممکن است به صور گوناگون انجام گیرد و منحصر به کتک زدن نباشد ولی متاسفانه در جامعه کنونی شاهد تنبیه‌های شدیدی به شیوه‌های خشن و وحشیانه و ضربه زدن با ترکه انار و شیلنگ و شلاق از سوی والدین هستیم و باید راهکاری برای این موضوع بیندیشیم.»

این قاضی دادگستری ادامه داد: در بیشتر مواقع حق ولایت باعث آزار دیدن بیشتر افراد می‌شود زیرا بارها دیده شده که والدین، کودک آسیب‌دیده را به بیمارستان برده و با وجود این‌که دوره درمان پایان نیافته، درخواست ترخیص می‌کنند و در صورتی‌که پزشک از تحویل کودک ممانعت کند والدین می‌توانند از پزشک مربوطه شکایت کنند. به همین جهت به مقرراتی نیاز داریم که تا کودک دوره درمانش پایان نیافته، نباید اجازه ترخیص پیدا کند و تحت درمان مراکز درمانی باشد یا اگر ترخیص شد تحت نظر یک مددکار قرار بگیرد تا بر وضع کودک نظارت داشته باشد و بهبود لازم را پیدا کند. متاسفانه مقررات ما برای والدین چندان مسئولیتی ندارد.

همچنین بیشترین شاکیان این موضوع پدران و مادران هستند خصوصا اگر در مواردی کودکان زیر سن بلوغ باشند. حال اگر پدر یا مادر از عوامل کودک‌آزاری باشند، کسی شکایت نمی‌کند. وی در رابطه با نحوه گزارش تخلف والدین نیز گفت: در صورت مشاهده باید به اورژانس اجتماعی اطلاع داد تا این موضوع در دست بررسی قرار گیرد و اگر والدین سوء رفتار داشته باشند ممکن است بدسرپرست شناخته شوند و کودک از آنها گرفته شود و مسئولیت نگهداری کودک به بهزیستی یا خانواده دیگری سپرده شود. البته ناگفته نماند در بسیاری از موارد (که ممکن است این عمل نیز نتیجه‌بخش نباشد) تنها سازمان بهزیستی برای حمایت از کودکانی که مورد اذیت و آزار قرار می‌گیرند اقدام به دریافت سرپرستی کودک می‌کند یا سرپرستی آنها را به خانواده‌های دیگری واگذار می‌کند و سازمان و ارگان‌های دیگر حق دخالت در این زمینه را ندارند.

در انتظار قانونی برای حمایت از کودکان
این استاد دانشگاه ادامه داد: با توجه به قانون حمایت از کودکان و نوجوانان که به تنهایی پاسخگوی مقابله با کودک‌آزاری نیست، لایحه‌ای تقدیم مجلس هفتم شد که تکمیل‌کننده قانون حمایت از کودکان و نوجوانان است زیرا راهکار‌های پیشگیری از کودک‌آزاری، راهکارهای حمایتی، مقررات جزایی ویژه، شورایعالی حمایت از کودکان، صندوق حمایت از کودکان بزه‌دیده و… در این لایحه پیشنهاد شده است و تا زمانی که این لایحه به تصویب نرسد ما دچار خلأ قانونی شدیدی هستیم و باید هر چه زود‌تر به این لایحه رسیدگی شود، زیرا درحال حاضر قانون در این موضوع ما را بسیار محدود کرده است، به‌صورتی که حتی زمانی که پرستار یا پزشکان شاهد جراحت کودکان هستند، اجازه ندارند باعث ممانعت ترخیص کودک شوند و تنها راه شکایت از والدین است که این موضوع خود زمان طولانی‌مدت را می‌طلبد.
«در بعد قانون‌گذاری مشکل اصلی، تجویز صریح تأدیب یا تنبیه بدنی کودک در قوانین کشور ما است: ماده ١١٧٩ قانون مدنی در این خصوص مقرر کرده است که ابوین حق تنبیه طفل خود را دارند ولی به استناد این حتی نمی‌توانند طفل خود را خارج از حدود تأدیب، تنبیه کنند. قانون‌گذار به صراحت در این‌جا اختیار تنبیه کودک را به والدین او داده است، ولی مسأله‌ای که مبهم است حدود تأدیب است. مرز تأدیب والدین بر کودک در این‌جا مشخص نیست و هیچ ماده مصرح قانونی نیز در این زمینه دیده نمی‌شود یا ماده ١١٧٧ قانون مدنی که بیان می‌دارد: طفل باید مطیع ابوین خود بوده و در هر سنی که باشد باید به آنها احترام کند. مسأله احترام و ارزش به والدین چیزی نیست که انسان منکر آن شود یا با آن مخالفت کند. هر کسی می‌داند که احترام به بزرگترها واجب است. اما کودک باید در مقابل رفتار ناحق والدین چه کند؟»

تنبیه بدنی توسط والدین مجاز است
عضو ارشد مرجع ملی حقوق کودک درباره تنبیه بدنی کودکان معتقد است که سهل‌انگاری، ‌آسیب‌رسانی، خشونت جسمی و روحی نسبت به کودک و… ازجمله اقداماتی است که کودک‌آزاری تلقی می‌شود

منصور مقاره ‌عابد با بیان این‌که متاسفانه تنبیه بدنی و آزارهای روحی و جسمی در شیوه تربیتی ما به ثبت رسیده است، گفت: با وجود پیشرفت‌های موجود، افرادی هستند که برای تربیت کودکان متوسل به آزار و تنبیه بدنی می‌شوند و متاسفانه شاهد وجود چنین رفتارهایی در برخی مدارس نیز هستیم. وی با اشاره به قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب ۱۳۸۱ گفت: براساس ماده ۲ این قانون هرگونه تربیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب صدمه جسمی، روحی یا اخلاقی به آنان شود و سلامت جسم و روانشان را به مخاطره اندازد، ممنوع است.

عضو مرجع ملی حقوق کودک تأکید کرد: براساس ماده ۷ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، اقدامات تربیتی در چارچوب ماده ۵۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ و ماده ۱۱۷۹ قانون مدنی مصوب ۱۳۱۴ از شمول این قانون مستثنی است، به‌عبارت دیگر براساس مواد مذکور تنبیه بدنی و آزار کودک توسط والدین از موارد جرم مستثنی شده و قابل مجازات نیست.

وی ادامه داد: اما تنبیه بدنی به وسیله افرادی به غیر از والدین ازجمله مسئولان آموزش و مربیان از مواردی است که در قانون کودک‌آزاری تلقی شده و پیگیری و مجازات آن به شاکی خصوصی نیاز ندارد.

عضو مرجع ملی حقوق کودک با بیان این‌که به نظر می‌رسد در قانون مدنی حق تنبیه برای والدین محفوظ مانده است به شرط آن‌که خارج از حد متعارف نباشد، ادامه داد: ماده ۱۱۷۳ از مصادیق عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی والدین را تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف دانسته است که این موضوع ابهاماتی را ایجاد کرده است.

تنبیه شرعی چگونه است؟
«تنبیه مجاز شرایط خاصی دارد که با در نظر گرفتن آنها می‌بینیم این اصل، یک اصل حکیمانه است، نه شیوه خشونت‌آمیزی برای جبران ناتوانی‌های والدین در تربیت و هدایت کودکان. تنبیه بدنی کودکان پیش از ١٠ سالگی، مجاز نیست و مقدار زدن نیز کاملا محدود است و اگر بیش از آن باشد یا منجر به سرخی، کبودی یا نقص عضو شود، کیفر دارد و جایز نیست.»

قانونی تعریف‌نشده
دکتر بهشید ارفع‌نیا، حقوقدان و استاد دانشگاه نیز در پاسخ به این سوال که آیا قانون جامعی برای مقابله با تنبیه کودکان توسط والدین وجود دارد یا خیر، گفت: در قانون مدنی آمده است که والدین به قدر متعارف می‌توانند فرزندان خود را تنبیه کنند؛ حال قدر متعارف از نظر افراد متفاوت است زیرا یکی متعارف را به صدای بلند می‌داند و دیگری متعارف را به کتک زدن می‌داند و این موارد بستگی به والدین و طرز تربیت آنها دارد؛ از این جهت که قانون حد و مرزی برای این موضوع تعیین نکرده دارای ایراد است.

این حقوقدان در پاسخ به این سوال که در صورتی‌که والدین پس از تنبیه فرزند خود را به بیمارستان برده و درخواست ترخیص زودهنگام کنند، راه مقابله‌ای وجود دارد یا خیر، توضیح داد: متاسفانه در قانون ما تدبیری برای این‌گونه موارد در نظر گرفته نشده است و تنها در صورتی که آشنایان و شاهدان کودک‌آزاری به اورژانس اجتماعی اطلاع دهند پس از بررسی‌های لازم از سوی سازمان بهزیستی که خود دارای پروسه طولانی است، می‌تواند اجازه ترخیص کودک را تا زمان بهبود کافی ندهد که در این مورد نیازمند قانون جامع‌تری هستیم زیرا این قانون پاسخگوی جلوگیری از کودک‌آزاری نیست اما ناگفته نماند که ظاهرا لایحه‌ای وجود دارد که در دست بررسی است که امید می‌رود این لایحه به تصویب برسد تا کمی آمار کودک‌آزاری نزول پیدا کند.

براساس این گزارش با توجه به موارد یادشده و ضرورت اصلاح قوانین و تهیه و تدوین لایحه‌ای که سال‌هاست در مجلس درحال خاک‌خوردن است، انتظار می‌رود برای بهبود شرایط باید قانونی در نظر گرفت که کودکان را از آزار و اذیت و ضرب تازیانه والدین مصون نگاه داشت. با هر لحظه تأخیر در تصویب قوانین حمایتی در این زمینه شاهد آثار زیانبار تنبیه و شکنجه کودکان و فرار والدین از مجازات خواهیم بود، بنابراین توجه ویژه به این امر اجتناب‌ناپذیر است.

روح قانون تنبیه را برنمی‌تابد

احمدرضا اسعدی‌نژاد وکیل دادگستری و مدرس دانشگاه

درجوامع پیشین و شاید تا دودهه گذشته تنبیه کودکان امری عادی و طبیعی به نظر می‌رسیده؛ از این‌رو قانونگذار در‌سال ١٣١۴ در ماده ١١٧٩ قانون مدنی مقرر کرده است: «ابوین حق تنبیه طفل خود را دارند ولی به استناد این حق نمی‌توانند طفل خود را خارج از حدود تادیب تنبیه نمایند.» امروز روانشناسان، جامعه‌شناسان، جرم‌شناسان و سایر متخصصان علوم انسانی به این نتیجه رسیده‌اند که کودکان به خاطر شرایط حساس روحی که دارند، نباید مورد تنبیه قرار بگیرند؛ چراکه این تنبیه آثار روحی و روانی مخربی روی آنها خواهد گذاشت و چه بسا درصورت افراط در تنبیه، کودکان بزه‌دیده، در آینده درصورت فراهم بودن شرایط و فرصت مناسب به فکر انتقام مشکلات گذشته بیفتند. اساسا شخصیت کودکان درچند ‌سال اول زندگی شکل می‌گیرد و درهمین دوران است که مهربان، بدجنس، خودخواه، اجتماعی، سازگاری یا ناسازگار می‌شوند.

از این‌رو طفل درصورت تنبیه، خوی و روحیات منفی پیدا می‌کند که این امر او را به یک بزهکار بالقوه تبدیل خواهد کرد؛ در نتیجه این فرد هزینه‌های مادی و معنوی فراوانی بر جامعه تحمیل می‌کند. در نظام حقوقی ما اگرچه اجازه تنبیه به والدین داده شده اما قاعدتا با توجه به آموزه‌های دینی و مبانی فقهی ما، نباید از این حق جز در موارد ضروری استفاده شود. والدین نیز درصورت به کاربستن تنبیه نیز نباید از حد متعارف گذر کنند؛ طبیعتا حد متعارف را عرف تعیین می‌کند و درجامعه امروز عرف، اصل تنبیه را هم نمی‌پذیرد. بنابراین از آن‌جا که مبنای این ماده، تشخیص عرف است و از طرفی هم عرف جامعه هیچ‌گونه تنبیهی را برنمی‌تابد، باید این ماده قانونی را در زمره مواد قانونی متروک و بی‌استفاده دانست که موضوعیت خود را از دست داده است. البته قانونگذار نیز درقوانینی که خصوصا در سال‌های اخیر تصویب کرده، به شرایط روحی و جسمی اطفال و نوجوانان توجه ویژه‌ای داشته است، به‌گونه‌ای که در قانون جدید آیین دادرسی کیفری برای نوجوانان دادسرا و برای کودکان (و نوجوانان) دادگاه خاص تشکیل داده است تا به جرایم آنها درشرایط ویژه و مناسب‌تری رسیدگی شود؛ به‌علاوه، درقانون مجازات اسلامی، اطفال از مسئولیت کیفری مبری شناخته شده‌اند؛ به موجب ماده ١۴٠ این قانون، «مسئولیت کیفری درحدود، قصاص و تعزیرات تنها زمانی محقق است که فرد حین ارتکاب جرم، عاقل، بالغ و مختار باشد به جز در مورد اکراه بر قتل…» همچنین در این قانون، فصل دهم از ماده ٨٨ به بعد به مجازات‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی اطفال و نوجوانان اختصاص داده شده است.

این طرز تفکر قانونگذار نشان‌دهنده این موضوع است که از نظر وی، اطفال شرایط روحی و جسمی خاصی دارند که باید مورد حمایت واقع شوند. از این‌رو تنبیه آنها برخلاف خواست قانونگذار است. بنابراین از منظر قانونی و تحلیل حقوقی باید گفت که قانونگذار نیز اعتقادی به تنبیه کودکان از جانب والدین خود ندارد.

حتما تا به حال نام فیلم«هیس دخترها فریاد نمی‌زنند» را شنیده اید یا این فیلم را دیده اید در نشستی که کارگردان این فیلم داشت با توجه به موضوع این فیلم که کودک آزاری بود خانم پوران درخشنده به بررسی راه حل های پیشگیرانه در این زمینه پرداخت و مواردی مانند تربیت فرزند ،آموزش به والدین قبل از فرزندآوری و ضرورت آموزش جنسی به کودکان را مورد بحث قرار داد.

پوران درخشنده،‌ کارگردان فیلم «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند» گفت: نمی‌دانم چرا به خانواده‌ها آموزش‌های لازم شیوه‌ برخورد با فرزندانشان ارائه نمی‌شود و بعد از حادثه به فکر درمان می‌افتیم.

نشست تخصصی «فرزندپروری؛ سرپرست خوب، سرپرست بد» دوشنبه یکم شهریور در جشنواره فیلم سلامت برگزار شد و متخصصان سلامت و هنرمندانی ازجمله پوران درخشنده،‌ ستاره اسکندری، فلور نظری و نیما رییسی و همچنین اعضای پویش «بدسرپرست، تنهاتر است» به موضوعاتی درباره فرزندپروری، سرپرستی از کودکان، انواع آموزش‌هایی که باید به آنها داده شود و … پرداختند.

این نشست با نمایش فیلم «هیس، دخترها فریاد نمی‌زنند» همراه بود و پوران درخشنده،‌ کارگردانی که در این فیلم به موضوع آزار جنسی کودکان در غفلت والدین پرداخته است،‌ با تاکید بر مسئولیت پدرومادرها در فرزندپروری، گفت: باید اجازه بدهیم هنرمندان وارد فضاهای اجتماعی شوند و برای رشد و آگاهی مردم قدم بردارند. هنرمندان می‌توانند درباره سلامت روح و جسم، مسائل خودمراقبتی و تعریف والدین و جایگاه معلم در تربیت کودکان نقش ایفا کنند. کودک نیاز به محبت و مادر و پدر دارد، او احتیاج به دیده شدن دارد، فرزند تنها یک کلمه نیست بلکه اهمیت آن در مسئولیتی است که به بار می‌آورد.

درخشنده ادامه داد: متاسفانه برخی والدین وقتی در خانه‌اند نسبت به فرزندان خود بی‌توجهند اما بچه‌ها نیاز به دیده شدن دارند و باید با یک نفر صحبت کنند. در فیلم من یعنی «هیس دخترها فریاد نمی زنند» وقتی کودک آسیب دیده با والدین و معلم خود صحبت می‌کند علت خلق و خوی او را کم غذایی می‌دانند. تنها دارو دادن به کودک، راه درمان کودک نیست و باید فراتر از آن فعالیت کنیم و به روانشناس و روانپزشک مراجعه کنیم.

این کارگردان سینما همچنین با ابراز خرسندی از تشکیل کمپین «بدسرپرست تنهاتر است» گفت: لازم است این سوال را از خودمان و مسئولان بپرسیم که چرا به پیشگیری فکر نمی‌کنیم، چرا آموزش‌های لازم را به خانواده‌ها برای مواجهه با فرزندانشان نمی‌دهیم و تنها بعد از وقوع حادثه به دنبال درمان آن هستیم؟!

کودکان به اشتباه در معرض فضای مجازی‌اند

در ادامه این نشست،‌ دکتر میترا حکیم‌شوشتری روانپزشک کودکان گفت: اکنون در دوره گذار و گسترش رسانه‌های مجازی قرار داریم که به اشتباه در اختیار کودکان قرار می گیرد. متاسفانه کودکان این روزها در فضای مجازی شاهد تصاویر و فیلم‌های جنسی هستند. آزار جنسی فقط رفتار جنسی نیست بلکه وقتی کودک در معرض فیلم‌هایی نامناسب سن خود و با محتوای رفتار جنسی قرار بگیرد، به نوعی دچار آزار جنسی شده است. ما سال‌هاست درباره ضرورت آموزش جنسی به کودکان صحبت می‌کنیم و باید از کودکی نقاط خصوصی بدن را به او توضیح بدهیم، خوشبختانه این روزها خانواده‌ها این آموزش‌ها را می‌گیرند اما هنوز باید تلاش‌های بیشتری انجام شود.

او ادامه داد: ضرورت آموزش جنسی به کودکان از چهارسالگی شروع می‌شود و او باید بیاموزد که به جز مادر هنگام استحمام و پزشک هنگام معاینه، شخص دیگری حق ندارد نقاط خصوصی بدن او را ببیند و لمس کند. ما به کارگاه‌های تربیت جنسی والدین نیاز داریم که چنین اطلاعاتی را به آنها ارائه کنیم و آنها این آموزش‌ها را به فرزندانشان بدهند.

در ادامه،‌ دکتر یمانی مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت گفت: رفتار یک کودک بازتاب رفتارها و مسائل تربیتی والدین اوست؛ اما سوال این است که ما برای بهبود شیوه‌های تربیتی والدین چه کرده‌ایم؟! به نظرم راه زیادی داریم تا به ایده‌آل‌هایمان در این زمینه برسیم. سعی کرده‌ایم مهارت‌های ارتباطی را به کودکان یاد دهیم و خانواده‌ها را با راهکارهای تربیتی آشنا کنیم.

او ادامه داد: در جامعه‌ای که بسیاری از حرف‌ها تابوست، باید آموزش‌هایی را به کودکان ارائه کنیم. آرزو داریم این هدف تبدیل به نیاز و مطالبه شود. ما باید به کودکانمان یاد دهیم چه آسیب‌هایی در جامعه وجود دارد و اساسا قصد آسیب به کودکان، خودش نوعی آسیب به آنها محسوب می‌شود.

این متخصص تاکید کرد: آموزش جنسی،‌ مساله‌ای نیست که به هر شکلی و در هر جایی بتوان آن را به کودک ارائه کرد و اگر به صورت اشتباه فقط به بازگو کردن این موارد برای کودکان بپردازیم دردی دوا نمی‌کند، بیان مسائل جنسی برای کودکان باید به صورت آموزشی و بسیار با دقت و حساسیت انجام شود.

دکتر یمانی درباره فرزندآوری و فرزندپروری هم گفت: زمانی بر کنترل جمعیت تمرکز شد اما حالا با توجه به نیاز به رشد جمعیت، بر فرزندآوری تاکید می‌شود. با این حال،‌ فرزندآوری نیاز به پیش‌زمینه‌هایی دارد تا با تربیت صحیح نسل آینده مواجه باشیم، انتظار می‌رود طبقه جوان و فرهیخته به فرزندآوری رو بیاورد که این موضوع، مشارکت و کمک هنرمندان را نیز می‌طلبد. تاثیری که یک فیلم تلویزیونی یا سینمایی می‌تواند داشته باشد بسیار زیاد است همانطور که سال‌ها می‌خواستیم از ایدز حرف بزنیم و ممکن نبود اما حالا سریالی در حال پخش است که در قالب فیلم به مردم آموزش‌های لازم را ارائه می‌کند.

فرهنگ‌سازی درست، به کودکان آسیب دیده کمک می کند

دکتر سیدعلی آذین متخصص پزشکی اجتماعی نیز در این جلسه بر لزوم اصلاح تدریجی رفتار با کودکان تاکید کرد و گفت: صحبت درباره مسائل ریشه‌ای و حل معضلات کلی باید در زمان طولانی‌مدت‌تری انجام شود؛ اما می‌توان از رفتارهای خرد آغاز کرد و به تدریج به حل مشکلات ریشه‌ای رسید.

این متخصص تاکید کرد:‌ گاهی سوءتفاهم‌هایی در آموزش جنسی کودک به وجود می‌آید،‌ باید بدانیم در آموزش کودکان قرار نیست هر موضوعی را به آنها بگوییم بلکه باید به شرایط سنی آنها توجه داشت. آموزش نیز مثل غذاست و همانطور که غذای کودک دوساله، چهارساله،‌ شش‌ساله و بالاتر با هم متفاوت است،‌ آموزش دادن به آنها نیز متفاوت است. مانند خوراک،‌ قرار نیست آموزش متوقف شود اما باید متناسب با سن صورت بگیرد.

او در پاسخ به این که آیا کودکی که مورد آزار جنسی قرار می‌گیرد، قابلیت احیای روانی دارد یا نه، توضیح داد: این آسیب به قدری سنگین است که می‌تواند جنبه های مختلف زندگی فرد را تا سال‌ها تحت تاثیر قرار بدهد؛ اما این موضوع بستگی به فرهنگسازی و شرایط جامعه دارد.

دکتر آذین تاکید کرد: در کشورهای دیگر می‌بینیم که راحت‌تر از فضای ما درمورد آزار جنسی سخن گفته می‌شود و حتی چهره‌های سرشناس از تجربیاتشان در این زمینه سخن می‌گویند و مردم می‌بینند که این تجربیات سخت را پشت سر گذاشته و توانسته موفق باشد.‌ این موضوع باعث می‌شود تحمل این شرایط برای قربانیان راحت‌تر باشد اما در کشور ما اگر به فردی تجاوز شود، به دلیل نگاه‌های دیگران، او خودش را در پایان زندگی می‌بیند.

مفهوم کودک کار به درستی تعریف شود

فاطمه دانشور، عضو شورای اسلامی شهر تهران نیز با اشاره به تجربه‌های فعالیت خود در زمینه حمایت از کودکان آسیب دیده گفت: وقتی موضوع پویش بدسرپرست تنهاتر است را شنیدم خوشحال شدم که در جامعه هنوز به کودک بدسرپرست توجه می‌شود. خود من 10 سال پیش زمانی که موسسه مهرآفرین را تاسیس می‌کردم نیتم راه اندازی موسسه ای برای کمک به فقرا بود؛ اما بعدها به مسائل و مشکلات مهم‌تری پی بردم که کودکان دارای پدر و مادر معتاد از آنهاست.

او بر لزوم تعریف مفهوم کودکان کار تاکید کرده و ادامه داد: مفهوم کودکان کار باید به درستی تعریف شود. همچنین بدترین قشر کودکان آسیب دیده بدسرپرستان هستند. کودکانی که مادرشان دچار اعتیاد است و پدر خانواده هم حضور ندارد. متاسفانه تمایل به ترک اعتیاد در مادران این بچه ها بسیار کم است و تعدادی از آن ها چون شناسنامه ندارند مورد حمایت های اجتماعی قرار نمی گیرند.

دانشور با اشاره به وضعیت کودکانی که در شرایط آسیب‌خیز زندگی می‌کنند، گفت: بارها از وزارت بهداشت و درمان و بهزیستی خواسته‌ایم کودکان را به مادر و پدر معتاد یا دارای اختلال روانی شدید تحویل ندهند، اما باز هم می‌بینیم که چنین اتفاقی می‌افتد. از مسئولان تقاضا می‌کنم مسئولانه‌تر نسبت به این کودکان اهتمام داشته باشند.

این عضو شورای شهر تاکید کرد: وضعیت کودکان کار مخصوصا دختران خوب نیست. آنها در کودکی مجبور می‌شوند تن به ازدواج اجباری بدهند، دچار بارداری ناخواسته می‌شوند،‌ شناسنامه ندارند، درگیر اعتیاد می‌شوند و بسیاری از مسائل دیگر که لازم است به آنها رسیدگی شود. در طول تجربه کاری‌ام در موسسه مهرآفرین، سخت‌ترین تجربه‌ای که داشته‌ایم، وضعیت کودکی بوده که از مادر معتاد متولد شده، تمایل به ترک اعتیاد در مادران کم است و در غفلت نهادهای متولی و مجلس، سرریز آسیب‌ و تعداد بالای کودکان فاقد شناسنامه را در مراکز آسیب‌خیز شاهدیم.

فلور نظری سفیر مهر این پویش هم گفت: روزی که تصمیم گرفتیم از کودکان بدسرپرست حمایت کنیم، سعی کردیم در برنامه های تلویزیونی بسیاری از مسائل را مطرح کنیم. خوشحالم ناگفته هایی را مطرح کردیم که باید خیلی قبل‌تر گفته می شد. بعضی از مسائل لازم است دیده شود. عمری است از ندیده شدن رنج میبریم؛ به ویژه درباره کودکان بدسرپرست که دچار آزار سرپرستانشان می شوند.

نیما رئیسی سفیر مهر پویش بدسرپرست تنهاتر است هم که در این نشست حاضر بود،‌ اشاره کرد: برایم عجیب است در عصر اطلاعات این پویش رسانه ای نشده است و امیدوارم از موبایل که به عنوان تفریح استفاده می شود، برای معرفی این کمپین و فعالیت های خیرخواهانه استفاده شود.

همچنین ستاره اسکندری گفت: به نظر میرسد تعریف بدسرپرست باید مشخص‌تر شود. خانواده‌های مرفه و پولدار هم می‌توانند از نظر سلامت روانی سرپرستانی بد برای کودک شناخته شوند که صلاحیت نگهداری از فرزند خود را ندارند. من 30 سال است که جمله جودی آبوت برای بابالنگ دراز که می‌نوشت یتیم ها برای نیکوکاری خیرین به وجود آمده‌اند را در ذهنم دارم و معتقدم همه باید برای این کودکان کاری کنیم.

شهرام گیل‌آبادی، رییس شورای سیاستگذاری پویش «بدسرپرست تنهاتر است» توضیح داد: از آنجا که درصد مرجعیت هنرمندان و ورزشکاران و اهل علم در جامعه ما بالاست، تصمیم گرفتیم با کمک گرفتن از محبوبیت آنها سعی کنیم کم و کاستی ها و مشکلات انجمن‌های مردم‌نهاد را برطرف کنیم. در همین جریان متوجه شدیم معضلاتی درباره کودکان بدسرپرست در قوانین موجود است و قانون در این باره سکوت دارد. از این رو400 نفر از نخبگان دور هم جمع شدند و با کمک حقوقدانان و روانشناسان نامه‌ای را در شب شهادت امام علی(ع) به مسئولان قوای سه گانه اعلام کردیم.

گیل‌آبادی درباره نتایج مذاکرات قانونی پویش «بدسرپرست تنهاتر است» هم گفت: خوشبختانه تاکنون قوه قضاییه دغدغه پویش را به رسمیت شناخته و کارگروه ویژه‌ای را به کار گرفته و همچنین کمیسیون اجتماعی و فرهنگی و قضایی مجلس بر موضوع تمرکز کرده‌اند و اتفاقات خوبی در حال رخ دادن است.

محصولات ژنتیکی دستکاری شده باعث مسمومیت و آلرژی زایی ما می شوند بهتر است از این موادغذایی کمتر استفاده کنید و مانع بروز بیماری های ناشی از آن ها در بدنتان شوید مسمومیت  ناشی از موامصرفی ژنتیکی در این موادغذایی خطرات جدی برای سلامتی تان در بر خواهد داشت.

 یک عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه مسمومیت و آلرژی زایی دو خطر مصرف محصولات دستکاری شده ژنتیکی برای بدن انسان است، تاکید کرد:« با توجه به اینکه بعضی از مقالات روی عوامل خطر این محصولات بر روی انسان اشاره می کنند در حال حاضر هیچ منبع علمی توصیه به مصرف هیچ یک از این محصولات را برای جامعه ندارند و همه آنها بحث می کنند که باید تحقیقات بیشتری بر روی آنها صورت گیرد.»

خدیجه رحمانی درباره محصولات دستکاری شده ژنتیکی(تراریخته ها) و و اینکه چه پژوهش هایی در اینباره شده و مصرف این محصولات چقدر می تواند برای انسان عوارض به دنبال داشته باشد، گفت:« با توجه به اینکه این محصولات دستکاری ژنتیکی شده اند و تغییراتی در دی ان ای مولکولی این ترکیبات ایجاد می شود این کار با اهداف متفاوتی صورت می گیرد از جمله اینکه می خواهند تولید را افزایش دهند، یا می خواهند ارزش تغذیه ای مواد غذایی را بالا ببرند که در مورد برنج طلایی بتاکاروتن آن را بالا برده اند همچنین ممکن است این کار برای افزایش مقاومت در برابر آفات گیاهی انجام شود بنابراین به منظور های مختلفی این دستکاری انجام می شود.»

وی ادامه داد:« از مجموعه مقالاتی که در مجلات علمی معتبر دنیا انجام شده است نشان داده شده است گرچه این اهداف وجود دارد و گرچه این مزایا را برای آنها قائل هستند اما هیچ یک از محصولات دستکاری شده ژنتیکی، ایمنی اشان برای انسان به اثبات نرسیده است به عبارتی ارزیابی خطر بر روی آنها صورت نگرفته است و مجموعه مقالاتی که ارزش های مختلف محصولات دستکاری شده را نشان داده است معمولا مطالعات حیوانی بوده و ما نمی توانیم نتایج مطالعات حیوانی را به طور کامل تعمیم به نمونه انسانی دهیم مگر اینکه اختصاصا مطالعات انسانی انجام شده باشد و یا به نوعی ارزیابی های خطراتشان شناخته شده باشد.»

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه گفت:« خطراتی که برای محصولات دستکاری شده ژنتیکی مطرح می کنند با توجه به اینکه این نوع محصولات حاوی ژن های باکتری هستند مشخص نیست این ژن ها برای انسان مفید باشند یا خیر ضمن اینکه چون برای بدن انسان شناخته شده نیستند، ممکن است به عنوان یک ترکیب غیرطبیعی با بدن برخورد کنند و حتی بحث مسمومیت انسان با مصرف این محصولات مطرح است.بنابراین این نوع محصولات ممکن است از دو دیدگاه مضر باشد: یکی ایجاد مسمومیت به دلیل ژن باکتری ناشناخته برای بدن انسان، دوم بحث آلرژی زایی این محصولات است که حتی در برخی از مطالعات حیوانی در مورد نخودهای تراریخته بحث آلرژی زایی ریوی آنها به اثبات رسیده است.»

رحمانی خاطرنشان کرد:« با توجه به اینکه بعضی از مقالات روی عوامل خطر این محصولات بر روی انسان اشاره می کنند در حال حاضر هیچ منبع علمی توصیه به مصرف هیچ یک از این محصولات را برای جامعه ندارند و همه آنها بحث می کنند که باید تحقیقات بیشتری بر روی آنها صورت گیرد که می توانیم اینها را در جامعه انسانی تعمیم دهیم یا خیر. بنابراین هنوز به این مواد به عنوان مواد در دست تحقیق می توان اشاره کرد.»

وی درباره برنج تراریخته غنی شده با آهن گفت:« همانطور که اشاره کردم درباره اهدافی که در مورد این مواد به کار برده می شود یکی از این اهداف، افزایش ارزش تغذیه ای مواد غذایی است که به ویتامین آ یا همان بتاکاروتن اشاره کردم که ممکن است با آهن هم برنج را غنی کنند که البته برای افراد کم خون می تواند مفید باشد اما برای افراد عادی حتی آنهایی که نرمال هستند مفید نیست به ویژه مردان سنین بالا که با افزایش آهن در بدن روبرو هستند و زنان در سنین یائسگی که نیازی به افزایش مصرف آهن ندارند. بنابراین مصرف این نوع برنج فقط برای افرادی که کم خونی دارند می تواند توصیه شود ولی برای افراد عادی یا افرادی که در معرض خطر هستند نه تنها مفید نیست بلکه آهن زیادی می تواند به عنوان یک رادیکال آزاد باشد و به عنوان یک عامل خطر در بروز سرطان محسوب شود.»

وی در پاسخ به اینکه غنی سازی مواد غذایی مثل آرد را با آهن را داشته ایم که روش ایمن تری نسبت به برنج های تراریخته غنی شده با آهن که معلوم نیست چه بلایی بر سر بدن انسان می آورد، می باشد،شما فکر می کنید آیا بهتر نیست به روش های ایمن تری روی بیاورند تا اینکه مردم را به مصرف چیزی تشویق کنند که معلوم نیست چه بلایی بر سر مردم می آورد،گفت:« به نکته بسیار خوبی اشاره کردید.

همانطور که قبلا هم اشاره کردم درباره مواد تراریخته شده چون از ژن های باکتری استفاده می شود و تغییر دی ان ای داده می شود این ترکیبات برای بدن انسان شناخته شده نیست و حتی برنج غنی شده با آهن را هم نمی توانیم توصیه کنیم بنابراین همانطور که شما هم اشاره کردید آرد غنی شده با آهن در جامعه ما بخصوص برای اقشار آسیب پذیر که نان غذای عمده آنها می باشد روش ایمن تری است که البته آن هم فقط برای اقشار در معرض خطر می تواند مفید باشد و مشکلی هم ایجاد نکند.»

وی در پایان تاکید کرد:« نمی توان مصرف مواد دستکاری شده ژنتیکی برای جامعه توصیه کرد.»

سعی کنید همیشه کتاب داستان های کودکانه و بچه گانه برای فرزندانتان تهیه نکنید اجازه ندهید فقط قصه ها و داستان های کودکانه ذهن فرزندتان را مشغول کند بلکه داستان های پندآموز و ادبیات زیبای پرمحتوا نیز برای رشد ذهنی فرزندتان بسیار موثر خواهد بود و وی را با ادبیات داستانی وآموزنده آشنا خواهد کرد.

چندی پیش مطلبی راجع به داستان پینوکیو خواندم داستان قدیمی که اغلب کودکان به نوعی با آن خاطره دارند؛دراین متن به نکات جالبی از این داستان پرداخته شده بود که بر اساس آن به بررسی جنبه‌های آموزنده و انسانی داستان اشاره می‌نمود؛داستان پینوکیو به قلم نویسنده ایتالیایی آن(کارلو کلودی)سعی کرد با ادبیاتی کودکانه و جذاب درس درونی و بیرونی را به کودکان انتقال دهد و در واقع این داستان به نوعی سفر بشریت است برای رسیدن به سعادت.

داستان” کارلو کلودی”تنها یکی از داستان‌های ارزشمند در حوزه کودک است وکتب بسیاری از گذشته تا حال به قلم نویسندگان داخلی وخارجی به رشته تحریر درآمده است که هریک در غالب ادبیات کودکانه مفاهیم ارزشمند وانسانی را بازآموزی می‌کنند.

متأسفانه در کنار این کتب ارزشمند دسته دیگری از آثار ادبی گروه سنی کودک و نوجوان وجود دارند که نه تنها کمترین جنبه آموزشی و اخلاقی ندارند بلکه به مانند ویروس مخربی به ذهن و اندیشه کودکان و نوجوانان رسوخ کرده و طبیعی است که پیامد نامطلوب آن دامن خانواده‌ها را خواهد گرفت.

کتبی که بی هیچ محدودیتی مجوز چاپ و انتشار گرفته و راهی بازار فروش می‌شوند غافل از اینکه به گفته روان‌ شناسان و مشاوران تربیتی داستان به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل تربیتی و فرهنگی کودکان نقش مهمی داشته و در نگارش آن قطعا جنبه‌های تربیتی وروان شناختی باید لحاظ شود.

بیانِ صرفا پندآموز در داستان کودکانه موثر نیست
مصطفی رحماندوست نویسنده داستان‌های کودکانه در این خصوص می‌گوید: به عقیده من نویسندگان تازه کار دو اقدام اشتباه انجام می‌دهند اول بازنویسی آثار کهن بدون وجود تخصص لازم و دیگری اقدام به نگارش کتب نصیحتی که معمولا تنها در محافل مذهبی وآموزش وپرورش طرفداران بسیار دارد.

قابل ذکر است که در خصوص نگارش داستان کودکانه بیان مستقیم و پند مستقیم جایگاهی ندارد.داستان صرفا نباید پندآموز باشد وبیش از هر چیز دیگر کودک باید از ادبیات آن لذت ببرد.

آموزش کودکان از طریق کتاب بسیار کند است و این آموزش باید از طریق خانواده‌ها صورت گیرد نحوه نگارش کتاب نباید تحت تأثیر نگاه بزرگسالانه باشد مسلم است که بزرگسالان علاقمند هستند حرفها و نصایح خود را از طریق کتاب به فرزندان القاء کنند لیکن باید متوجه باشند که این کار به تنهایی اشتباه است.

داستان یکی از راه‌های تأثیرگذاری بر تربیت کودک است؛بازی و تفریح روش موثر دیگری در تربیت پذیری کودک است.نباید از این نکته غافل بود که محیط‌های پیرامون کودک اعم از تربیتی وتفریحی تأثیر خود را بر شخصیت کودک می‌گذارند و نمی‌توان گفت کودک تنها تأثیر را از داستان می‌پذیرد. مادر مهمترین فرد موثر در تربیت کودک است و حتی قصه‌های مادرانه چه از ذهن مادر ساخته شده باشد وچه از کتاب خوانده شوند در تربیت پذیری موثر هستند.

وقتی تبلت وگیم جایگزین مطالعه شود
این مدرس داستان نویسی کودک ضمن اشاره به پایین آمدن سرانه کتابخوانی در کشور و اهمیت داستان خوانی برای کودک در افزایش آمار مطالعه اظهار می‌کند: این امر دلایل مختلفی دارد که برای رفع آن در درجه اول نیاز به ایجاد طرح ملی وجود دارد که بر اساس این طرح اصلاح قوانین تربیتی خانواده‌ها باید در راس کار قرار بگیرد.

شخصیت کودک ابتدا در خانه شکل می‌پذیرد و زمانی که کودک بزرگ شود تغییر شخصیت او بسیار سخت است ؛بی توجهی به مطالعه یکی از روش‌های نادرستی است که در شخصیت کودک وارد شده است.

کودکانی که در خانواده‌های فرهنگی رشد می‌کنند با کتاب مأنوس می‌شوند ولی دسته دیگری از کودکان که در خانواده‌های غیر فرهنگی بار می‌آیند اغلب با وسایل دیگری نظیر تبلت وگیم مشغول هستند و والدین هم به خود سختی نمی‌دهند که برای این کودکان داستان بگویند و یا اوقاتی را برای مطالعه اختصاص دهند.

این والدین مسئولیت انتخاب کتاب مناسب برای کودک را بر عهده نمی‌گیرند و در واقع ریشه مشکل در همین جا است.اگر والدین مسئولیت انتخاب کتاب را برای کودک بر عهده بگیرند مسلما کتب نامناسب خریداری نمی‌شوند.

اگر از کودکی برای کودک قصه خوانی کنند کم کم با سلیقه او آشنا شده و می‌توانند کتابی برای او انتخاب کنند که از خوانش آن لذت ببرد و در عین حال هم مناسب باشد.

وی می‌افزاید: مسلما کتاب به درد نخور در بازار زیاد است و متأسفانه وزارت ارشاد هم جلوی انتشار این کتب را نمی‌گیرد که این امر به دلیل قواعد وقوانین سیاسی واجتماعی است.

نکته مهم این است که والدین باید نسبت به خرید کتاب آگاه باشند و مهمتر این که وقت لازم را برای عجین کردن کودک با مطالعه اختصاص دهند تا هم سلیقه کودک را متوجه شوند و هم باعث شود کودک با رغبت به کتاب مراجعه کند.